NA PROGU UNII EUROPEJSKIEJ SZANSE DLA POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW

WSTĘP
Procesy przesuwania się gospodarki polskiej od logiki stowarzyszenia do logiki członostwa w Unii Europejskiej wymagają dynamicznego wykorzystania możliwości, jakie stwarza Układ Europejski z 1991 r., a także wyjścia poza ramy tych rozwiązań. W Polsce - podobnie jak w innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej - zasadnicze znaczenie mają procesy dostosowawcze do wymogów przyszłego członkostwa w Unii. Procesy te muszą przebiegać w warunkach rynkowych reform gospodarczych, prowadząc do osiągnięcia przez podmioty negocjujące, czyli przedsiębiorstwa, dojrzałości do zachowań partnerskich, przewidzianych logiką członkostwa w Unii.
Szybki rozwój wymiany handlowej między Polska i krajami Unii Europejskiej ujawnił szereg problemów polegających m.in. na tym, że specyfika rynku europejskiego i obowiązujących na nim norm staje się istotnym warunkiem ograniczającym działalność wielu polskich firm, nie osiągających wspomnianej dojrzałości partnerskiej.
Nie chodzi tu tylko o te firmy, które operują lub będą operowały na rynku europejskim, ale także o te, które muszą podejmować wyzwania stawiane przez ten rynek, a więc o problematykę o zasięgu ogólnogospodarczym. Dotyczy to zarówno norm jakościowych produktów (i procesu ich wytwarzania), jak i regulacji prawnych, postępu technicznego i organizacyjnego, metod zarządzania i finansowania, współpracy, integracji, a zwłaszcza konkurencyjności.
Zespół autorów przygotowujących niniejszą publikację, pozostając zasadniczo wierny misji Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie, przyjmuje punkt widzenia przedsiębiorstwa na procesy integracyjne z Unią Europejską. Nie jest to punkt widzenia obszernie reprezentowany w polskiej literaturze. Z jednej strony rozwijamy obszar, którego nie obejmują analizy wpływów integracji europejskiej na stosunki handlowe i gospodarcze, podejmowane z perspektywy makroekonomicznej1. Z drugiej strony odnotowujemy coraz bardziej dostępne (również i na naszym rynku) pozycje poświęcone ogólnej specyfice zarządzania i marketingu na rynku europejskim, traktowanej jako pewna logika, której podporządkowanie się jest warunkiem sukcesu na tym rynku.
Celem prezentowanego opracowania jest pogłębienie refleksji nad uwarunkowaniami tej logiki wpisywania się polskich przedsiębiorstw w przestrzeń europejską. Nie mamy jeszcze w Polsce uporządkowanego wykładu przyjmującego taki punkt widzenia, więc należy sądzić, że ten zbiór esejów przyczyni się do szerszego prześwietlenia możliwości pokonywania barier europejskich w ich wszechstronności i złożoności.
Autorzy prezentujący swoje poglądy wywodzą się z różnych środowisk naukowych, mają różne zdania co do priorytetów, różne podejścia, w różny sposób wykładają swoje poglądy. Łączy ich natomiast wspólne poszukiwanie drogi budowania konkurencyjności międzynarodowej polskich przedsiębiorstw, jako warunek niezbędny naszej integracji gospodarczej z Unią Europejską.
Wśród zaprezentowanych esejów można zwrócić uwagę na te, które wskazują wyraźnie na współpracę i integrację europejską, jako wyzwanie wymagające podejmowania działań dostosowawczych, a nawet obronnych. Inne eseje są zorientowane bardziej ofensywnie, traktując rynek europejski jako potencjalną przestrzeń operacyjną dla polskich przedsiębiorstw.
Naszym zamierzeniem było, aby kolejność, w jakiej prezentowane są eseje, odpowiadała następującej konsekwencji rozważań:
Rozpoczynamy od bezpośrednich wyzwań stojących przed polskimi przedsiębiorstwami.
Mają one zarówno systemowy charakter, jak również wymagają rozpracowania szeregu technik
postępowania na rynku Unii. Przykładami są zamówienia publiczne, projekty inwestycyjne,formy finansowania zewnętrznego i zdolności do budowania aliansów strategicznych z europejskimi partnerami. Obserwując firmy sektora żywnościowego, znajdujemy wyostrzenie problemów, przed którymi stoją polskie przedsiębiorstwa.
Drugą grupę stanowią eseje poświęcone konkurencyjności przedsiębiorstw w ogóle.
Uwzględniają one perspektywę integracji z punktu widzenia innowacyjności oraz europejskich reguł obrony konkurencji i pomocy publicznej. Wprowadzeniem do nich jest esej poruszający kwestię zróżnicowanej atrakcyjności inwestycyjnej Polski dla firm europejskich.
Proponując taką konstrukcję tomu umieszczamy problematykę bezpośrednich zmagań firm z rynkiem na tle, czy może raczej na bazie szerszych uwarunkowań koncepcyjnych.
Marcin K. Nowakowski