DETERMINANTY ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W POLSCE

W przedkładanej Państwu książce próbujemy pokazać wybrane determinanty rozwoju przedsiębiorczości indywidualnej w Polsce - zwłaszcza te, które zaistniały w związku z kryzysem globalnym. Przedstawiamy w niej wyniki badań statutowych Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Szkoły Głównej Handlowej, przeprowadzonych pod kierunkiem profesor Hanny Godlewskiej-Majkowskiej, dotyczących przedsiębiorczości w Polsce w warunkach kryzysu globalnego. Ich celem była identyfikacja czynników sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości indywidualnej oraz utrudniających jej rozwój.

Poszukiwano w nich odpowiedzi na następujące pytania:
* Jak rozwija się przedsiębiorczość indywidualna w Polsce, jak przebiegają procesy tworzenia mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw, jaki jest ich udział w wytwarzaniu PKB i tworzeniu miejsc pracy, jaka jest kondycja finansowa tych przedsiębiorstw i jakie mają szanse przetrwania i rozwoju w innowacyjnej gospodarce?
* Jak przebiegał proces tworzenia nowych małych przedsiębiorstw w Polsce w latach 2003-2010?
* Jaka jest charakterystyka demograficzno-społeczna drobnych przedsiębiorców podejmujących decyzję o rozpoczęciu działalności na własny rachunek i prowadzących własne firmy?
* Jaka jest aktywność w tym obszarze absolwentów szkół wyższych?
* Jaki jest stan przedsiębiorczości indywidualnej w sektorach wysokich technologii i jaki jest związek między skalą i zakresem przedsiębiorczości indywidualnej a zasobami pracy dla tych sektorów?
* Jaki jest wpływ uwarunkowań prawno-administracyjnych na rozwój przedsiębiorczości w Polsce w warunkach globalnego kryzysu?
* Jaki wpływ ma kultura na rozwój przedsiębiorczości oraz na powstawanie i rozwój mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw?
* Jaki wpływ wywarł kryzys globalny na rozwój przedsiębiorstw rodzinnych?
* Jakie czynniki warunkują innowacyjność przedsiębiorstw sektora MŚP?

Wyniki badań przedstawiamy w niniejszej publikacji. Jej treść pomieszczono w sześciu rozdziałach.
W rozdziale pierwszym omówiono przesłanki rozwoju mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw w rozwiniętych gospodarkach, a także stan przedsiębiorstw sektora MŚP w Polsce na tle krajów UE. Zwrócono uwagę na potrzebę zwiększenia innowacyjności przedsiębiorstw tego sektora, co warunkuje możliwości ich przetrwania i rozwoju.
Treścią rozdziału drugiego są prawno-administracyjne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości w Polsce. Przedstawiono w nim najważniejsze dla przedsiębiorców rozwiązania, instytucje oraz procedury prawne, w szczególności wpływ instytucji otoczenia biznesu na mikro-, małe i średnie firmy. Dokonano oceny skutków regulacji prawnych, konkurencji regulacyjnej oraz ekonomicznej analizy prawa, a także możliwości wykorzystania tej wiedzy przez przedsiębiorców.
W rozdziale trzecim omówiono kulturowe determinanty rozwoju sektora MŚP. Ukazano w nim związki kultury narodowej z cechami przedsiębiorców, cechy kulturowe wyróżniające przedsiębiorców, zależność między kulturą i przedsiębiorczością na poziomie narodowym i lokalnym oraz kulturowe uwarunkowania rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce: wartości i postawy, religijność i moralność Polaków, przekonania na własny temat i obraz przedsiębiorczości w mediach. Ten fragment pracy, oparty na studiach literaturowych, syntetycznie przedstawia obecny stan badań, odzwierciedlony w zestawionej bibliografii.
W rozdziale czwartym przedstawiono wyniki badań nad cechami społeczno-demograficznymi osób podejmujących decyzję o uruchomieniu własnej działalności gospodarczej, takimi jak: płeć, wiek, wykształcenie, aktywność zawodowa, miejsce zamieszkania. Sformułowano odpowiedzi na pytania: jakie są motywy rozpoczęcia własnej działalności gospodarczej przez osoby z różnych grup demograficzno-społecznych, jaki jest związek między poziomem bezrobocia na lokalnych rynkach pracy a uruchamianiem własnej działalności gospodarczej, jaki jest status zawodowy przedsiębiorców prowadzących własną działalność gospodarczą i jakie są bariery uruchamiania działalności na własny rachunek. Badanie, którego wyniki przedstawiono w tym rozdziale, to całkowicie oryginalne badanie własne. Kwestionariusz ankietowy badania zaprezentowano w załączniku. Przedmiotem tego rozdziału jest też przedsiębiorczość indywidualna absolwentów szkół wyższych. Przedstawione zostały czynniki istotne dla podejmowania własnej działalności gospodarczej przez absolwentów szkół wyższych. Zwrócono uwagę na takie czynniki, jak: wykształcenie kierunkowe, specyfika zawodu (wolne zawody), wiedza ekonomiczna i prawna, kompetencje miękkie oraz uwarunkowania instytucjonalne sprzyjające uruchamianiu własnej działalności gospodarczej, a wśród nich dotacje, dofinansowania, priorytety związane z kierunkami zamawianymi, Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości, akademickie biura karier. Scharakteryzowano też postawy i zachowania intraprzedsiębiorcze absolwentów. Poruszono, szczególnie ważny dla innowacyjności, temat przedsiębiorczości w sektorach wysokich technologii. Omówiono czynniki przyspieszające i ograniczające rozwój przedsiębiorczości w tych sektorach. Szczególną uwagę poświęcono wpływowi zasobów pracy na powstawanie i rozwój małych przedsiębiorstw w sektorach wysokich technologii. Scharakteryzowano przedsiębiorczość pracowników zatrudnionych w sferze nauki i techniki.
Przedstawiono dane o liczbie zarejestrowanych firm wysokich technologii oraz o liczbie firm nowoutworzonych w latach 1996-2004 w poszczególnych branżach.
Treść rozdziału piątego, poświęconego przedsiębiorstwom rodzinnym, koncentruje się wokół tezy, że przedsiębiorstwa te są bardziej niż inne odporne na zjawiska kryzysowe w gospodarce. Wiąże się to z inną hierarchią celów działalności i mniejszą skłonnością do podejmowania ryzyka. Tezę tę weryfikowano w toku badań, których celem było określenie zachowań przedsiębiorstw rodzinnych w sytuacji kryzysu.
W rozdziale szóstym omówione zostały innowacje jako instrument konkurowania małych i średnich przedsiębiorstw. Oceniona została aktywność innowacyjna tych grup przedsiębiorstw i przedstawione główne kierunki podejmowanych w ramach polityki gospodarczej działań sprzyjających wzrostowi innowacyjności przedsiębiorstw. Zwrócono szczególną uwagę na dostępność źródeł finansowania i wysokość kosztów jako na główne bariery prowadzenia działalności innowacyjnej oraz na możliwości i metody finansowania takiej działalności przez małe i średnie przedsiębiorstwa w Polsce.