MODELE I FORMY INNOWACJI

WPROWADZENIE

Rozważania przedstawione w niniejszym opracowaniu nawiązują do głównego nurtu badań prowadzonych w Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie i są rezultatem badań statutowych zatytułowanych Konkurencyjność przedsiębiorstw - wpływ rynku oraz instytucji formalnych i nieformalnych, w tym regulacji i deregulacji, których kierownikiem był dr hab. Roman Sobiecki, prof. SGH.
Celem podjętych rozważań teoretycznych oraz przeprowadzonych badań empirycznych było przedstawienie wybranych form innowacji i możliwości ich wykorzystania w gospodarce polskiej. Autorzy skoncentrowali się na trzech typach innowacji - otwartych, oszczędnych oraz proekologicznych, a także wybranych odmianach innowacji powstających w ramach czwartej rewolucji przemysłowej. Całość rozważań podzielono na siedem obszarów tematycznych.
W rozdziale pierwszym przedstawiono wyniki badań empirycznych przeprowadzonych w sektorze producentów kosmetyków w Polsce, którzy starają się w dużym stopniu wykorzystać innowacje do realizacji swoich strategii biznesowych i zwiększania konkurencyjności. Wdrożenie modelu otwartych innowacji w tego typu przedsiębiorstwach uzależnione jest głównie od czynników wewnątrzorganizacyjnych, takich jak kultura organizacyjna, postawy innowacyjne kadry kierowniczej i pracowników, zasoby finansowe czy nowe systemy zarządzania. Ponadto proces ten polega na wykorzystaniu metody adresowanego pozyskiwania innowacji lub zamkniętych partnerstw innowacyjnych przez podmioty z dominującym polskim kapitałem oraz rozproszone pozyskiwanie innowacji i otwartych partnerstw innowacyjnych w przypadku firm z kapitałem zagranicznym.
W rozdziale drugim podjęto próbę przedstawienia poziomu postępu w dziedzinie powszechnej automatyzacji procesów oraz wdrożenia sztucznej inteligencji w przedsiębiorstwach. Omówiono systemy eksperckie i sztuczne sieci neuronowe, będące kluczowymi etapami w rozwoju sztucznej inteligencji. Dynamiczny rozwój sztucznej inteligencji i jej zastosowanie wiążą się z wieloma wyzwaniami i zagrożeniami. W rozdziale zwrócono uwagę na takie zagadnienia jak zapewnienie dostępu do danych, ich agregacja, aspekt etyczny i bezpieczeństwo danych.
Rozważania podjęte w rozdziale trzecim koncentrują się na technologii łańcuchów blokowych (blockchain), będącej jedną z nowych form innowacji rozwijanej i wdrażanej w okresie czwartej rewolucji przemysłowej. Omówiono w związku z tym jej istotę i historię rozwoju, a następnie zaprezentowano możliwe obszary zastosowania w bankowości. Wykorzystanie technologii łańcuchów blokowych prowadzi głównie do wzrostu efektywności świadczonych usług, co przyczynia się z kolei do przyspieszenia procesów oraz poprawy ich jakości zarówno pod względem ograniczenia liczby błędów, jak i z perspektywy odbiorców końcowych, tj. klientów.
W rozdziale czwartym zaprezentowano problematykę koncepcji zarządzania zorientowanej na eliminację marnotrawstwa (lean management) w kontekście projektowania i rozwoju produktów. Na uwagę zasługuje również próba zdiagnozowania środowiska sprzyjającego powstawaniu innowacji oszczędnych. Oznacza to stosowanie modelu otwartej innowacji i kultury ciągłego doskonalenia, zakładającej eliminowanie marnotrawstwa w procesie powstawania produktu lub usługi i wspólne rozwiązywanie problemów, co pobudza z kolei kreatywność wszystkich interesariuszy zaangażowanych w innowacje oraz pozwala nieustannie ją doskonalić.
W rozdziale piątym skoncentrowano się na działalności proekologicznej małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce. Przedstawiono wyniki badań ilościowych przeprowadzonych wśród 342 przedsiębiorstw produkcyjnych. Umożliwiło to identyfikację świadomości ekologicznej kadry zarządzającej małymi i średnimi przedsiębiorstwami oraz określenie poziomu aktywności proekologicznej w ramach badanej grupy podmiotów. Z prezentowanych badań wynika, że poziom wiedzy na temat zanieczyszczania środowiska przyrodniczego jest dość niski. Respondenci stwierdzili bowiem, że w ramach prowadzonej działalności produkcyjnej nie zanieczyszczają środowiska przyrodniczego, co stoi w opozycji m.in. do danych GUS czy odpowiedzi udzielonych na pytania dotyczące znajomości i motywów wdrażanych inicjatyw proekologicznych. Właściciele i menedżerowie przedsiębiorstw stosują dość szeroki wachlarz inicjatyw ekologizacyjnych oraz dostrzegają korzyści wynikające z podejmowania tego typu działań, co może sugerować, że zagadnienia ekologiczne są im znane.
W rozdziale szóstym podjęto tematykę crowdfundingu jako innowacyjnego źródła finansowania rozwoju przedsiębiorstw. Omówiono w tym celu zarówno istotę tego zjawiska, jak i współzależności występujące między nim a rozwojem instytucjonalnym krajowej gospodarki. Szczególne miejsce w rozważaniach podjętych w tym rozdziale zajmuje analiza empiryczna, w ramach której autor prezentuje wyniki badań dotyczących rozwoju rynku crowdfundingu udziałowego w Polsce na tle pozostałej aktywności w zakresie instrumentów udziałowych. Udało mu się w ten sposób ustalić, czy rynek ten może stać się w dającej się przewidzieć przyszłości istotną alternatywą w przypadku innych źródeł finansowania rozwoju przedsiębiorstw o relatywnie wysokim stopniu ryzyka.
W ostatnim rozdziale opracowania omówiono koncepcję zarządzania własnością intelektualną realizowaną w innowacyjnych przedsiębiorstwach. Autor przedstawił interpretację pojęcia własności intelektualnej w ujęciu ekonomicznym i prawnym, podkreślając złożoność zjawisk, a także odnosząc się do uregulowań istniejących w polskim systemie prawa własności intelektualnej. Zasadnicza część rozważań koncentruje się na problematyce ewolucji podejścia przedsiębiorstw do roli własności intelektualnej w ich działalności, począwszy od przełomu XIX i XX wieku. Zaprezentowano tu również modele zarządzania własnością intelektualną, opierając się zarówno na literaturze przedmiotu, jak i praktykach obserwowanych w wiodących innowacyjnych korporacjach transnarodowych. Jak wynika z podjętych rozważań, sfera zarządzania własnością intelektualną w tych podmiotach zyskała rangę strategii o wielowymiarowym charakterze, obejmującym szereg różnorodnych działań. W rozdziale zdefiniowano także pojęcie własności intelektualnej w ujęciu ekonomicznym i prawnym oraz przedstawiono zasadnicze etapy w ewolucji podejścia przedsiębiorstw do roli własności intelektualnej i modele zarządzania tym obszarem w innowacyjnych przedsiębiorstw.
Autorzy poszczególnych rozdziałów są świadomi, iż niniejsze opracowanie nie wyczerpuje problematyki nowych form innowacji, które są rozwijane i wdrażane w podmiotach gospodarczych w okresie czwartej rewolucji przemysłowej. Z uwagi na znaczenie tego zjawiska mają oni jednak nadzieję, iż w przyszłości będą mogli kontynuować badania z tego zakresu.